Үрэвсэл гэдэг нь гэмтээгч хүчин зүйлүүдийн эсрэг бие махбодийн үзүүлж байгаа хариу урвалыг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл хүн ямар нэгэн байдлаар гэмтэлд өртөхөд бидний бие гэмтэл авч улмаар эдэд бактерийн халдвар орж ирдэг. Энэхүү бактерийн халдварыг устгаж цэвэрлэх үйл явцыг үрэвсэл гэж нэрлэдэг.
Агуулга
Үрэвслийн төрлүүд
Үрэвсэл нь цочмог ба архаг гэсэн хоёр үндсэн төрөлтэй. Цочмог үрэвсэл нь эд эсийн гэмтэл, халдварын дараа халдварын шалтгааныг арилгах, эдийг нөхөн сэргээхэд чиглэсэн хамгаалалтын хариу үйлдэл юм. Цочмог үрэвсэл нь тухайн хэсэг газар улайх, хавагнах, халуун оргих, өвдөлт өгөх, үйл ажиллагаа саармагжих гэсэн таван үндсэн шинж тэмдэгээр тодорхойлогддог.
Харин архаг үрэвсэл нь эдийг гэмтээж, эрхтэн тогтолцоог үйл ажиллагааны доголдолд хүргэдгээрээ цочмог үрэвслээс ялгаатай. Архаг үрэвсэл даамжирвал үе мөчний үрэвсэл, чихрийн шижин, зүрх судасны өвчин, хорт хавдар зэрэг олон архаг өвчний үндэс болдог.
Үрэвслийн шалтгаанууд
Үрэвсэл нь янз бүрийн хүчин зүйлээс шалтгаалж болно. Үүнд:
- Халдвар: Үрэвслийн хариу урвал нь вирус, бактери, мөөгөнцөр болон бусад эмгэг төрүүлэгч бичил биетүүдээс үүдэлтэй халдварын эсрэг бие махбодийн байгалийн хамгаалалтын механизм юм. Тиймээс ямар нэгэн халдвар үрэвслийг үүсгэх тэргүүний хүчин зүйл болдог.
- Осол гэмтэл, гэмтэл: Эд эс гэмтэх үед дархлааны систем нь эдгэрэлт, нөхөн сэргэлтийг дэмжихийн тулд үрэвслийн хариу урвалыг өдөөдөг.
- Харшил: Харшлын урвал нь цэцгийн тоос, тоос, зарим хоол хүнс зэрэг хоргүй бодисуудын хариуд үрэвслийг үүсгэдэг.
- Дархлаа: Зарим тохиолдолд дархлааны систем нь архаг үрэвслийг үүсгэн, эд, эд эрхтэнд гэмтэл учруулдаг.
- Хүрээлэн буй орчны хүчин зүйлс: Хорт бодис, бохирдол эсвэл хүрээлэн буй орчны бусад цочроогчдод өртөх нь бие махбодид үрэвслийн хариу урвалыг өдөөж болно.
- Амьдралын хэв маягийн хүчин зүйлүүд: Буруу хооллолт, хөдөлгөөний дутагдал, архаг стресс, нойргүйдэл зэрэг хүчин зүйлүүд нь архаг үрэвсэл, бусад архаг өвчлөлүүд нь үрэвсэлийг өдөөдөг.
Үрэвслийн шинж тэмдэг
Үрэвслийн үед таван нийтлэг шинж тэмдэг илэрдэг. Гэхдээ бүх үрэвсэл нь доорх таван шинж тэмдгээр илэрдэггүй. Жишээлбэл, дотоод үрэвсэл нь харагдахуйц улайлт, хаван үүсгэдэггүй ч өвдөлт, таагүй байдал үүсгэдэг. Харин архаг үрэвсэл нь ядрах, сульдах гэх мэт нарийн эсвэл өвөрмөц бус шинж тэмдгүүдээр илэрч болно.
- Улаан улайлт: Үрэвслийн үед цусны урсгал ихэсдэг тул үрэвссэн хэсэг газарт улайлт ажиглагддаг.
- Хаван: Тухайн үрэвссэн хэсэгт шингэн болон дархлааны эсүүд хуримтлагдсанаас болж хавдаж, томорч болдог.
- Халуу дүүгэх: Үрэвссэн хэсэг нь цусны урсгал ихэссэнээс болж халуу дүүгэх мэдрэмж төрж болно.
- Өвдөлт: Үрэвсэл нь цитокин, химокиныг ялгаруулдаг тул өртсөн хэсэгт өвдөлт, таагүй байдал үүсгэдэг.
- Үйл ажиллагааны алдагдал: Өвдөлт, хаван нь хөдөлгөөнийг хязгаарладаг тул үрэвсэл нь нөлөөлөлд өртсөн хэсгийг үйл ажиллагааны алдагдалд хүргэдэг.
Үрэвслийн оношилгоо
Үрэвслийг оношлохдоо эмнэлзүйн үнэлгээ болон лабораторийн шинжилгээг хослуулан хэрэглэдэг. Юун түрүүнд эмч үрэвслийн шинж тэмдэг байгаа эсэхийг шалгахын тулд биеийн үзлэг хийдэг. Үүний дараа цусны ерөнхий шинжилгээ авдаг. Биеийн зарим хэсэгт үрэвслийн цар хүрээг оношлох, үнэлэхийн тулд рентген, хэт авиан эсвэл MRI гэх мэт дүрс оношилгооны шинжилгээг мөн хийдэг.
Үрэвслийн эмчилгээ
Үрэвслийн эмчилгээ нь үрэвслийн үндсэн шалтгаан, шинж тэмдэг, үрэвслийн зэрэг, аль эрхтэн тогтолцоонд явагдснаас хамааран ялгаатай байдаг. Үрэвслийг эмчлэх нийтлэг аргуудад:
- Эмийн эмчилгээ: Ибупрофен эсвэл напроксен зэрэг эдгээр эмүүд нь өвдөлт, халууралт, үрэвслийг багасгахад тусалдаг.
- Дархлаа дарангуйлагч: Метотрексат эсвэл азатиоприн зэрэг эдгээр эмүүд нь дархлааны системийг дарангуйлж, дархлааны системээс үүдэлтэй үрэвслийг багасгахад тусалдаг.
- Физик эмчилгээ: Энэ нь үрэвсэл, өвдөлтийг намдаахад туслах бөгөөд үе мөч, булчингийн хөдөлгөөнийг сайжруулахад тустай.
- Амрах: Ачааллыг бууруулж, амрах нь үрэвслийг багасгаж, эдгэрэлтийг дэмжинэ. Зарим тохиолдолд чигжээс эсвэл гипсээр хөдөлгөөнгүй болгох шаардлагатай байдаг.
- Амьдралын хэв маягийг өөрчлөх: Эрүүл хооллолт, хангалттай унтах, стрессийг багасгах, тогтмол дасгал хийх нь үрэвслийг багасгаж, ерөнхий эрүүл мэндийг сайжруулахад тусалдаг.
Зарим эмчилгээ нь тодорхой хувь хүн эсвэл нөхцөл байдалд тохиромжгүй байж болох тул тухайн нөхцөл байдалд тохирсон эмчилгээний аргыг тодорхойлохын тулд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ үзүүлэгчтэй зөвлөлдөх нь чухал юм.
Үрэвслийн хүндрэлүүд
Үрэвслийн эмчилгээг гүйцэт хийгээгүй, мөн огт эмчлээгүй тохиолдолд дараах хүндрэлүүд үүсдэг. Үүнд:
- Үе мөчний гэмтэл: Үе мөчний үрэвсэл нь яс, мөгөөрсний эвдрэл, элэгдэлд хүргэдэг бөгөөд энэ нь артрит зэрэг өвчний үр дагаварт хүргэдэг.
- Эрхтэн тогтолцоо гэмтэх: Зүрх, бөөр, элэг зэрэг эрхтнүүдийн үрэвсэл нь сорвижилт, үйл ажиллагааны алдагдалд хүргэдэг.
- Архаг өвдөлт: Архаг үрэвсэл нь байнгын өвдөлт, таагүй байдлыг үүсгэдэг бөгөөд энэ нь амьдралын чанарт ихээхэн нөлөөлдөг.
- Дархлааны өвчлөл: Үргэлжилсэн үрэвсэл нь хэт идэвхтэй дархлааны хариу урвалыг өдөөж, ревматоид артрит, чонон яр зэрэг аутоиммун өвчин үүсгэдэг.
- Халдварын эрсдэл нэмэгддэг: Архаг үрэвсэл нь дархлааг сулруулж, халдварт өртөмтгий болгодог.
- Хорт хавдар: Архаг үрэвсэл нь ДНХ-г гэмтээж, хорт хавдар үүсгэх мутацийн эрсдлийг нэмэгдүүлдэг.
Эдгээр болзошгүй хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд үрэвслийн шинж тэмдэг илэрвэл эмнэлгийн тусламж авах нь чухал юм. Зарим тохиолдолд цаг алдалгүй эмчлэх нь удаан хугацааны гэмтэл, өвчнөөс урьдчилан сэргийлэх хэрэгтэй.